تجربه های اسطوره ای از زمان

عبدالرضا ناصرمقدسی

 

آرتور سی کلارک نویسنده بزرگ رمان های علمی تخیلی قوانین سه گانه معروفی دارد:

  1. «هرگاه دانشمندی برجسته، اما سالخورده بگوید چیزی ممکن است، به احتمال قریب به یقین درست گفته‌است. اما آنگاه که بگوید چیزی غیرممکن است، به احتمال زیاد اشتباه می‌کند.»
  2. «تنها راه کشف محدودهٔ ممکن از غیرممکن، کمی پیشروی از ممکن به درون غیرممکن است».
  3. «هر فناوری وقتی به حدی از پیشرفت برسد، دیگر نمی‌توان آن را از جادو تفکیک کرد.»

این قوانین برای هر کسی که در سرحدات علم باشد اهمیت دارد. زیرا نشان می دهد که نقش تخیل در پیشبرد علم و نیز ایده های بزرگ علمی تا چه اندازه حائز اهمیت می باشد. از سوی دیگر برای محققان اسطوره هم مهم است زیرا این قوانین بخصوص سومین آنها نشان می دهند که در آینده علم با جادو و اسطوره پهلو به پهلو خواهد زد و آنچه تولید می شود قابل افتراق از اندیشه های اسطوره ای ما نیست. بنابراین برای هر دو سوی این داستان یعنی چه دانشمندان و چه اسطوره شناسان بسیار لازم و ضروری است که در مورد یافته های هر یک اطلاعات کافی بدست آورند. این اطلاعات می تواند سوال های جدیدی را بوجود آورد. در اینجا می خواهیم به یکی از این سوال ها پرداخته و بحث علم و اسطوره در جهان جدید را به وقتی دیگر می سپاریم.

زمان در اسطوره ها یا خطی و یا دوری است. در اسطوره هایی همانند نبرد اهورامزدا و اهریمن زمان خطی می باشد و به سه دوره سه هزار ساله تقسیم شده است. از یک جا شروع و به جائی دیگر ختم می شود. در این اسطوره ها نمی توان در زمان به عقب و یا جلو رفت. در واقع نوعی درک نیوتنی از زمان وجود دارد که گذشته، گذشته و آینده هنوز فرا نرسیده است.  زمان دوری اما شاید بیشترین زمان شناخته شده در اسطوره ها باشد. وقتی همه چیز دوباره به جای اول برگشته و  و از نو آغاز می گردد درست همانند نوروز که تولد دوباره زمین و انسان بوده و همه چیز دوباره می رویند.

دیگر مقالات دکتر ناصر مقدسی
منابعی جدید در مطالعه آگاهی

اما حتی در  زمان دوری نیز نمی توان به جلو و عقب رفت.  درست است که همه چیز از نو آغاز می شود اما این به معنای توانایی بازگشت به گذشته نیست و اینگونه هم نیست که آینده ای وجود نداشته باشد. لذا شاید یافتن  اسطوره ها و حماسه هایی از عقب رفتن در زمان و یا رفتن به زمان آینده سخن بگویند قابل توجه باشد.

اما چرا چنین اسطوره هایی کمیاب هستند؟

برای پاسخ به این سوال باید به تجربه اسطوره ای از زمان برگشت. و در عین حال به این نکته توجه داشت که تجربه اسطوره ای تابعی از تعامل ما با جهان است. همین اکنون اگر به خودمان باز گردیم علی رغم این همه نظریه های فیزیکی، هیچ کدام تجربه بازگشت به گذشته و یا آینده را نداریم. بسخن دیگر ذهن ما حال را تجربه می کند . از گذشته و آینده تجربه دارد اما با  تجربه بازگشت به گذشته و یا آینده  متفاوت است. وقتی به گذشته فکر و یا در مورد آن حرف می زنیم گذشته را تجربه می کنیم. وقتی در مورد آینده حرف و یا آن را پیش بینی می کنیم آینده را تجربه می کنیم. اما اینها هیچ کدام تجربه بازگشت و حرکت در زمان نیست. برای همین خصلت ذهنی ما هست که در اساطیر نیز به چنین چیزی بر نمی خوریم. اما جالب اینجاست که در سال های اخیر از تاریخچه بشری  (بیش از صد سال) در داستان های علمی تخیلی از بازگشت به گذشته و یا آینده بسیار صحبت شده بطوریکه اکنون به یک بحث علمی بدل گشته و بخصوص فیزیکدانان بدنبال ارائه راههای علمی برای اینکار می باشند.

دیگر مقالات دکتر ناصر مقدسی
پیروز و داغ نشسته بر دل

اتفاقا نکته ای که من را به این فکر فرو برد کشف جدیدی در این زمینه بود. رونالد مالت در گفتگویی که در گاردین چاپ شده ادعا کرده که یک حلقه لیزر در حال چرخش می تواند زمان را خم کرده و بدین شکل سفر در زمان امکان پذیر میشود. این بدان معناست که همانطور که کلارک در قانون سوم خود بیان کرده علم می تواند ساحت های جدیدی را برای انسان بوجود آورد که منجر به تجربه های جدید اسطوره ای گردد. ساحت های جدید می تواند نحوه ی تعامل انسان و جهان را تغییر دهد . همین نکته اصلی در ایجاد تجربه های جدید اسطوره ای است که بطور کلی بر تجربه زیسته بشری بنیان گذاشته شده است.  وقتی سفر در زمان جزئی از  قاموس ذهنی بشر شود تجربه ی اسطوره ای نیز بر مبنای آن شکل می گیرد.

 

https://www.theguardian.com. Back to the father: the scientist who lost his dad – and resolved to travel to 1955 to save him

 

 

 

مطلب چقدر مفید بود؟

1 دیدگاه

  • سلام و سپاس
    تشکر از مطالب ارزشمندی که با ما به اشتراک میگذارید🙏🙏🙏
    مبحث زمان بسیار جالب و پیچیده هست چقدر عالی که ما از دانسته های ارزشمند شما مطلع میشویم🙏🙏🙏

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *