قدمت سنگ ابزارها بعنوان اولین  وسیله برای معنابخشی به جهان

عبدالرضا ناصرمقدسی

در کتاب «اسطوره شناسی عصبی – تکاملی» بطور مفصل در مورد اهمیت سنگ ابزارها بعنوان وسیله ای جهت شناخت جهان و نیز جهت معنابخشی به آن صحبت کردم. از آن زمان بصورت جسته و گریخته این مطلب را دنبال کرده ام اما بگمان من نیازمند روشی سیستماتیک برای مطالعه ی این موضوع است. زیرا سنگ ابزارها صرفا بعنوان وسیله ای جهت شکار و بریدن غذا به قطعه های مختلف در نظر گرفته شده است. از منظر اسطوره شناسی عصبی – تکاملی اما سنگ ابزارها بسیار بیشتر از وسیله ای برای شکار و بقا هستند. آنها به کشف  جهان بسیار یاری رسانده و در ضمن نوعی هدفمندی به ذهنیت انسان در معنابخشی به جهان بخشیده اند.

خطوطی که توسط این سنگ ابزارها روی گوشت و پوست و استخوان جانداران بوجود آمده برای صدها هزار سال تنها خطوطی بوده که توسط سرده هومو بوجود می آمده و از این رو در ایجاد شِمایی که بعنوان مدل درونی در شناخت جهان عمل کند بسیار تاثیرگذار بوده است. در آینده سعی می کنم با تحقیقات و بررسی های بیشتر این موضوع را واکاوی و مطالب بیشتری در مورد آن منتشر نمایم. در اینجا اما به کشف جدیدی می پردازم که می تواند در زمینه فوق یاریگر بوده و به تدوین جنبه های مختلف آن به ما یاری رساند.

در مقاله ای که اخیرا در نشریه ساینس¹ به چاپ رسیده است مشخص شده که این سنگ ابزارها صرفا توسط گونه های سرده هومو ساخته نمی شدند. باید توجه داشت که نمونه هایی از استفاده از ابزار در سایر جانداران  شناخته شده اما اینکه ابزاری ساخته شود تا از آن برای مقاصد خاص استفاده گردد موضوعی بوده که شروع آن بطور عمده به هوموهابیلیس و هوموارکتوس نسبت داده می شده است. اما با کشفیات اخیر در جنوب غربی کنیا قدمت این تکنولوژی بسیار عقب تر رفته و به سه میلیون سال قبل بازگشته است.

در ضمن گونه ای که از آن استفاده می کرده Paranthropus بوده که نتنها نیای انسان خردمند محسوب نمی شده  بلکه جزئی از هومونین های غیر سرده هومو نیز می باشد. نکته مهم کشف چیزی حدود 300 سنگ ابزار در این سایت باستان شناسی است که می تواند نشان دهنده نوعی تکنولوژی باشد. یک جورصنعت ساخت سنگ ابزار متعلق به چیزی حدود سه میلیون سال قبل. این سنگ ابزارها نمونه های الدوانی هستند یعنی اولین نمونه های سنگ ابزار که توسط جانداران خلق و استفاده می شده است.

از منظر بحث ما این کشف می تواند بسیار پراهمیت باشد. یکی از ادعاهای مهم اسطوره شناسی عصبی-  تکاملی وجود تجربه اسطوره ای در سایر جانداران بغیر از انسان خردمند می باشد. نکته مهمی که همیشه مغفول مانده، این است که تجربه اسطوره ای نیز نیازمند وسیله و ابزار است. یعنی این گونه نیست که همیشه تجربه اسطوره ای بعنوان یک فریاند ذهنی اتفاق بیفتد. بلکه وسیله و ابزار ما در کشف  جهان می تواند به تجربه اسطوره ای ما نیز شکل دهد. سنگ ابزارها برای چند صد هزار سال تنها وسیله کشف و معنابخشی به جهان بوده  و لذا باید در تجربه های اسطوره ای جانداران نیز موثر بوده باشد.

جنبه ای از این تاثیرگذاری را در کتاب اسطوره شناسی عصبی – تکاملی شرح داده ام  و امیدوارم بتوانم با تدقیق بیشتر جنبه های دیگری از آن را نیز کشف نمایم. اما این اکتشاف اخیر نشان می دهد که استفاده از سنگ ابزارها بسیار وسیع تر و طولانی تر از آن چیزی بوده که فکر می کردیم. این گسترش در زمان ومکان بمعنای تاثیر بسیار بیشتر بر سیستم پردازشی و ذهنی جانداران است.

Plummer TW, Oliver JS, Finestone EM, Ditchfield PW, Bishop LC, Blumenthal SA, Lemorini C, Caricola I, Bailey SE, Herries AIR, Parkinson JA, Whitfield E, Hertel F, Kinyanjui RN, Vincent TH, Li Y, Louys J, Frost SR, Braun DR, Reeves JS, Early EDG, Onyango B, Lamela-Lopez R, Forrest FL, He H, Lane TP, Frouin M, Nomade S, Wilson EP, Bartilol SK, Rotich NK, Potts R. Expanded geographic distribution and dietary strategies of the earliest Oldowan hominins and Paranthropus. Science. 2023 Feb 10;379(6632):561-566.