علم از دیدگاه سینما

در هم تنیده شدن زمانها

نگاهی به فیلم «لیگ عدالت زک اسنایدر»

دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی-این نوشته در روزنامه شرق به چاپ رسیده است

فیلم «لیگ عدالت» محصول سال 2017 بود و در همان زمان نیز به نمایش در آمد. اما این فیلم با انتقادات بسیاری روبرو شد و در نهایت نسخه اصلاح شده ی آن در سال 2021 به نمایش در آمد ککه نتنها از نظر جلوه های ویژه قابل تحسین بود بلکه داستان و فیلمنامه نیز بعد از اصلاح، شکلی بهتر و معقول تر به خود گرفته بود.من از دیدن این فیلم لذت بردم و مطمئنم برای کسانی که به ژانر ابرقهرمانی علاقمند هستند بیشک فیلم لذت بخشی خواهد بود. داستان اینکه چرا فیلم دوبار به نمایش آمد خود بسیار جالب است و نشان می دهد که یک فیلم نیز می تواند همانند یک نظریه چکش بخورد، تصحیح شود و دوباره بازآفرینی و بازسازی گردد. زک اسنایدر کارگردان ابتدایی فیلم «لیگ عدالت» بود . فیلمی که با تغییرات بسیار در سال 2017 به نمایش در آمد. در میانه راه زک اسنایدر بدلیل فوت دخترش پروژه را نیمه کاره رها کرد و جاس یودون جایگزین او شد. او تغییرات گسترده ای در فیلمنامه اعمال کرد و مدت آن را کاهش داد و فضایی طنز آمیز به فیلم افزود.

این نسخه از فیلم گرچه فروش خوبی کرد اما با نقد بسیار منتقدین و بینندگان روبرو شد تا جایی که کمپانی فیلمبرداری برادران وارنر تصمیم گرفت نسخه اصلی فیلم با کارگردانی زک اسنایدر را دوباره بازسازی نماید. این نسخه جدید  در نهایت با نام «لیگ عدالت زک اسنایدر» در سال 2021 به نمایش در آمد. نسخه ای که امروز در مورد آن صحبت خواهیم کرد. اولین نکته در مورد جلوه های ویژه در چنین فیلمهایی است که در مباحثمان تا کنون بدان نپرداخته ایم. بیشک ساخت فیلمهای علمی تخیلی  وابستگی بسیاری به قدرت ما برای تولید جلوه های ویژه دارد. بیشک این علم است که چنین امکانی را در اختیار سینما گذاشته تا بتواند صحنه های نفس گیری را بوجود آورد. علم در خدمت سینما قرار می گیرد و جهانی فانتزی اما کاملا معقول برای بیننده بوجود می آورد. ما در برابر صفحه سینما میخکوب می شویم و ابرقهرمانانی را می بینیم که کارهای خارق العاده  و محیرالعقولی را انجام می دهند اما ما با آنها همزاد پنداری می کنیم و  از این کارهای خارق العاده متعجب  نمی شویم. این علم است که در کنار سینما می تواند راههای عصبی ذهن ما را تحریک نموده و حتی واقعیت را تغییر و در عین حال آن را کاملا معقول نماید. در مورد جلوه های ویژه متخصصین امر باید بیشتر بنویسند اما اینکه چگونه جلوه های ویژه می تواند آگاهی ما را تحت تاثیر قرار دهد موضوعی است که نوروسینما باید در مورد آن بررسی جامعی انجام دهد. موضوع بعدی که برای من خیلی جالب توجه بود وجود ابرقهرمانان بسیار آن هم از فنوتیپ ها و زمان های مختلف در این لیگ بزرگ است. ما با زن شگفت انگیز روبرو هستیم که طبق شجره نامه ی ابرقهرمانان به قبیله و مردمان آمازونی تعلق دارد. کسانی که وامدار رازهای باستانی هستند و از قدرت بسیار و فراطبیعی برخوردار می باشند.

شخصیت آکوامن

از طرف دیگر با آکوامن روبرو هستیم که از عمق دریاها و سرزمین آتلانتیس می آید. کسی که با نیزه پوزئیدون بر آبها و اقیانوسها کنترل دارد.او هم بسیار باستانی است. او هم از سرزمین آتلانتیس می آید که در افسانه ها بوده و حالا از روی زمین محو شده و به عمق دریاها رفته است.  از طرف دیگر با بتمن روبروییم که حاصل بلافصل جهان امروزی است. با اینکه بتمن قدرت بسیاری دارد اما حاصل اتفاقاتی است که در جهان مدرن می افتد.ظلم ها ، ستمها، انسانهایی که نمی توانند با جامعه کنار بیایند و قدرت بسیاری دارند سبب شده تا شخصیتی به نام بتمن در طی فیلمهای درخشانی ساخته شود. سه شخصیت دیگر هم در این لیگ بزرگ عدالت وجود دارند که باید مورد توجه قرار گیرند. اولین آن شخصیت «فلش» است که می تواند با سرعت نور و حتی فراتر از آن حرکت نماید و قدرت و انرژی بسیاری را به اشخاص دیگر وارد کند.او از قوانین فیزیک عبور می کند. از دالانهای کوانتومی می گذرد و بدلیل سفر با سرعت نور می تواند زمان را نیز متوقف نماید.او همانند مردان ایکس حاصل جهشهایی در ذخیره ژنتیکی خود است. شخصیت بعدی ویکتور است که یک سایبورگ می باشد.

کسی که بدنبال یک تصادف شدید توسط پدر دانشمند خود به شکل یک سایبورگ با توانایی های خارق العاده در آمده است. سایبورگها بحثی عمیق در مجامع علمی بوده و انسان در آینده ای نچندان دور به چنین فناوری ای دست خواهد یافت. پس ویکتور نماینده ای از آینده انسان بشمار می آید.در نهایت باید به سوپرمن اشاره کرد. این محبوب ترین ابرقهرمان در لیست ابرقهرمانان تاریخ برخلاف سایرین از سیاره ای دیگر آمده تا مردمان زمین را نجات دهد. از این رو قدرت او هم فراتر از ابرقهرمانان زمینی می باشد. حالا همه ی اینها دور هم جمع آمده اند تا زمین را در برابر یک خطر حتمی که می تواند به از بین رفتن کل حیات منجر شوند حفظ نمایند. داستان پرکشش و پرتلاطم فیلم نیز حول محور شکل گیری این اتحاد و بدنبال آن تلاش برای نجات زمین می گردد. نکته ی بسیار مهم هم در تهدید زمین و هم در اتحاد ابرقهرمانان، در هم تنیده شدن گذشته و آینده است. گذشته ای که مطرح می گردد تکنولوژی آینده را دارد. آینده نیز انگار با چرخش گذشته هم شکل می گیرد و هم تغییر می کند. گذشته هم اینگونه است. گذشته ما نیز انگار به آینده ی ما وابسته است و چه بسا تغییر در آینده بتواند گذشته ما را نیز تغییر دهد. نوعی درک دوری از زمان که عملا با رفت و آمدی مفهومی، ماهیت خطی زمان را  خدشه دار می کند. چنین چیزی بر جذابیت های فیلم می افزاید. فیلم مملو از ناشناخته ها و ندانسته ها است. اینکه چگونه جهان می تواند در معرض آسیب قرار گیرد. معادله ضد حیات چیست؟ آیا ممکن است همانطور که حیات بوجود آمد به همان طریق نیز از بین برود؟ شاید بنظر برسد اینها بیشتر متعلق به فضای تخیلی و فانتزی می باشد. اما همانطور که بارها نوشته ام جادو و فانتزی و علم دارند مرزهای خود را از دست می دهند. از این رو باید به حجم انبوهی از داده که در طول هزاره ها تخیل برای ما بوجود آورده بشکلی جدی تر نگاه کرد.

دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی متخصص مغز و اعصاب و درمان بیماری ام اس (MS) در بیمارستان سینا مرکز تحقیقات ام اس