سندرم دویک یا نورومیلیت اپتیکا

سندرم دویک نوعی بیماری خودایمن سیستم عصبی مرکزی است که در مرحله اول اعصاب چشم فرد (بصورت نوریت اپتیک) و نخاع (بصکرت میلیت) را درگیر می کند. بنابراین سندرم دویک طیف گسترده ای از اختلالات عصبی را شامل می شود که با نام نورمیلیت اپتیکا نیز شناخته می شود. این بیماری هنگامی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن  سلول های سیستم عصبی مرکزی خود بخصوص سلول های اعصاب بینایی و نخاعی را بیگانه تلقی کرده و در مقابل آن واکنش نشان می دهد. البته گاهی اوقات این مشکل ممکن است مناطق دیگر همانند مغز فرد را نیز درگیر کند.

علت سندرم نورومیلیت اپتیکا

بیماری دویک در مواردی به عنوان مولتیپل اسکلروزیس یا بیماری ام اس (MS) یا به عنوان نوعی از بیماری ام اس تشخیص داده شده و علائم آن با این بیماری اشتباه گرفته می شود. اما باید این موضوع را بدانیم که بیماری دویک یا نورومیلیت اپتیکا با MS کاملاً متفاوت است.

همانند بیماری MS علت اصلی بروز نورومیلیت اپتیک ناشناخته  است. البته در بعضی از موارد ممکن است این بیماری همراه با بیماری خود ایمنی دیگری و یا پس از بروز یک عفونت سیستمیک به وجود آید.

دلایل اصلی بروز بیماری دویک هنوز مشخص نشده است. اما به طور کلی نورمیلیت اپتیکا یک بیماری خود ایمنی است، به این معنی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول های سالم عصب بینایی و نخاع حمله کرده و به آن ها آسیب می رسانند. این بیماری معمولاً جنبه وراثتی و خانوادگی نداشته و در بعضی موارد نادر، مایکو باکتریوم توبرکلوزیس (عامل بیماری سل ریوی) و ارگانیسم های محیطی ممکن است باعث بروز این بیماری شوند. با این حال تا کنون نوع ارگانیسم های مسبب این بیماری را به طور دقیق مشخص نشده است.

بسیاری از افراد مبتلا به بیماری دویک، آنتی بادی ای  بنام نورومیلیت اپتیکا ایمونوگلوبین (NMO IgG) در خون خود دارند. آنتی بادی  NMO IgG  از طریق آسیب به aquaporin-4  (کانال های آبی موجود در سیستم اعصاب مرکزی)  به سلول های عصبی آسیب رسانده و در نتیجه اثرات التهابی ناشی از این بیماری تظاهر پیدا می کند. با وجود تمامی این علت های احتمالی گفته شده، برای تشخیص عوامل دقیق بروز این بیماری و حملات آن تحقیقات بیشتری در حال انجام است.

عوامل خطر ساز و ریسک فاکتور های سندرم دویک

علائم بیماری نورومیلیت اپتیکا همانند بیماری  MS در  جوانی آغاز می شود و این بیماری دارای عوامل خطر ناشناخته ای است. با این حال مطالعات زیادی به منظور تعیین عوامل خطر محیطی این بیماری انجام گرفته است. نتایج حاصل از مطالعات مختلف نشان می دهد عوامل خطر ساز این بیمار می تواند بسیار متعدد باشد.

• عوامل خطر ساز در ارتباط با تغذیه

در طول دوران نوجوانی و جوانی (29-13 سالگی) مصرف کم لبنیات، غذاهای دریایی (ماهی، میگو و …)، ویتامین D، پروتئین و میوه و سبزیجات می تواند شانس ابتلا به بیماری نورمیلیت اپتیکا را افزایش دهد.

• عوامل خطر ساز در ارتباط با سبک زندگی

کم بودن فعالیت فیزیکی و مواجهه کم با نور آفتاب در سنین نوجوانی و مصرف قلیان و مواجهه با دود سیگار نیز از جمله عوامل خطرزای این بیماری است.

• عوامل خطر ساز در ارتباط با سابقه ابتلا به بیماری های مختلف

میتوان از سابقه ضربه به سر شدید، میگرن و افسردگی به عنوان عوامل خطر زای این بیماری نام برد.

• عوامل خطر ساز در ارتباط با اختلالات هورمونی و سیستم غدد درون ریز

در مورد اختلالات هورمونی موثر در این بیماری در میان زنان، می توان به چرخه ی قاعدگی نا منظم، استفاده از دارو های پیشگیری کننده از بارداری، سقط جنین عمدی و زایمان کمتر از سن 23 سالگی اشاره کرد.

پس به طور کلی میان افزایش خطر ابتلا به نورومیلیت اپتیکا و عادات غذایی و سبک زندگی ناسالم در سنین نوجوانی، سابقه ابتلا به بعضی بیماری ها و عوامل هورمونی در میان زنان می تواند ارتباط وجود داشته باشد.

نکات مهم درباره سندرم دویک

• در حالی که بارداری سبب خاموش شدن علائم و مراحل حمله ی بیماری در مبتلایان به MS می‌شود، در سندروم دویک بارداری می ‌تواند بیماری را تشدید کند. بنابرین بیماران شناخته شده سندرم دویک باید قبل از اقدام به بارداری با پزشک متخصص خود مشورت داشته باشند و آمادگی لازم برای بارداری را داشته باشند.
• استرس و گرما موجب تشدید علائم این بیماری می‌ شود لذا توصیه می ‌شود مبتلایان از قرار گرفتن در محیط ‌های گرم مانند دوش آب گرم، سونا و جکوزی و انجام فعالیت ها و ورزش های استرس زا خودداری کنند. همچنین در صورت داشتن استرس زیاد می توانند با یک پزشک یا روانشناس در ارتباط باشند.

آسیب های جبران ناپذیر عدم تشخیص و درمان به موقع نورمیلیت اپتیکا

درمان بیماری دویک چگونه است؟ سندرم دویک نسبت به MS شدید تر و ناتوان کننده‌ تر است و پس از تشخیص باید به سرعت اقدامات درمانی را برای آن انجام داد زیرا در صورت عدم درمان سرعت درگیری و ناتوان کنندگی آن بالا بوده و می‌ تواند سبب ناتوانی بیمار گردد. سندرم دویک را می توان با استفاده از آزمایشاتی مانند آزمایش آنتی بادی و تصویر برداری تشخیص داد. شناخت بیماری دویک و افتراق آن از ام اس بسیار اهمیت دارد زیرا تجویز داروهای مربوط به ام اس مانند اینترفرون‌ ها می‌ تواند سبب تشدید بیماری دویک شود. با وجود اینکه سندرم دویک درمان قطعی ندارد و پیش رونده نیست، اما با توجه به عود بالای بیماری اگر موفق به جلوگیری از عود آن شویم، موفق عمل کرده‌ایم. وجود درمانهای جدید سبب شده که این بیماران از پیش آگهی بسیار خوبی برخوردار باشند.

دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی متخصص مغز و اعصاب و درمان بیماری ام اس (MS) در بیمارستان سینا مرکز تحقیقات ام اس