دغدغه‌های طبیبانه: چگونه خردمندانه تصمیم بگیریم؟

عبدالرضا ناصر مقدسی

اتفاقات زیادی در زندگی ما می‌افتد که روان ما را دستخوش آسیب نموده و ذهن ما را به خود مشغول می‌دارد. اینکه چگونه به چنین اتفاقی واکنش نشان دهیم می‌تواند متأثر از عوامل مختلفی باشد. اینکه تا چه حد بتوانیم خشم خود را کنترل کنیم یک سوی داستان است و اینکه تا چه اندازه اجازه دهیم این اتفاق و اثر ناشی از آن در تصمیم‌گیری‌های بعدی ما دخیل باشد سویه‌ی مهم دیگریست که کمتر بدان توجه می‌شود. خیلی وقت‌ها می‌توانیم خشم خود را کنترل کنیم و در آن موقعیت خاص واکنشی نشان ندهیم اما مترصد فرصتی هستیم تا در زمان مناسب برخوردی را انجام دهیم که در بطن خود همان خشم ما را مستتر دارد.

اگر به زندگی خود نگاه کنیم می‌توانیم بوفور چنین واکنش‌هایی را مشاهده نماییم اما متأسفانه این واکنش‌ها در حد شخصی باقی نمانده و می‌تواند به پاسخی جمعی از سوی یک دولت و یا یک ملت و حتی یک فرهنگ نیز بدل گردد. زمانی هانتینگتون از برخورد تمدن‌ها حرف زد. اگر چه او از ۹ حوزه تمدنی صحبت می‌کرد اما مبنای اصلی‌ایده‌ی او تقابل بین اسلام و غرب بود. با اینکه هانتینگتون سعی می‌کرد بشکلی علمی نظریه خود را بیان نماید ولی می‌شد در بطن آن همان پاسخ‌های روانشناختی متعصبانه را مشاهده کرد که اکنون رنگ و بوی علمی یافته و خود را در لفافه‌ای از استدلال پنهان کرده است. آنچه هانتینگتون می‌گفت صورت اصلاح شده و ظاهراً علمی و فیلسوف مابانه‌ای است برای آنچه که قرن‌ها بین ملت‌های مسلمان و جوامع غربی رخ داده بود و بهترین نمود آن همان جنگ‌های صلیبی یود که در طی آن هزاران نفر کشته شدند.

تاریخ این جنگ‌ها پر از تعصب، کینه و نفرت دو سویه بود. نفرت و تعصبی که هیچ گونه مبنای انسانی نداشت بلکه این تعصب و خشم لجام گسیخته انسان‌ها بود که آن‌ها را به جان یکدیگر انداخته و این گونه سبب مرگ انسان‌ها می‌شد. اکنون هم هر جا که جنگی بر پاست، هر جا که دولت‌ها و گاه ملت‌ها به جان هم افتاده‌اند می‌توان نابخردی را در کنه آن مشاهده نمود و دید که چگونه تعصبات و نفرت‌ها گاه بشکل استدلالی همه پسند درآمده و باعث مرگ هزاران نفر شده است. اینکه چگونه از بند این نفرت‌ها و خشم‌ها ر‌هایی یابیم و اجازه ندهیم در استدلال‌ها و عقلانیت ما وارد شوند فقط و فقط در سایه زندگی خردمندانه میسر می‌باشند: آنگاه که بگذاریم خرد ما بجای احساس ما تصمیم بگیرد. آنجا که خرد ما بعنوان شخصی سوم به تعامل‌ها و تقابل‌های ما با محیط پیرامونمان بنگرد و قضاوت نماید. در آنصورت می‌توانیم به طرف مقابلمان نیز حق داده و متوجه اشکالات خود نیز بشویم. در غیر این صورت این خشم لجام گسیخته ما است که به جای ما تصمیم می‌گیرد و ما را به جهانیان معرفی می‌نماید.

دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی متخصص مغز و اعصاب و درمان بیماری ام اس (MS) در بیمارستان سینا مرکز