دی متیل فومارات

دی متیل فومارات دارویی تجویز شده با نام تجاری تکفیدرا است که برای درمان اشکال عودکننده بیماری ام اس (MS)  استفاده می شود.

دی متیل فومارات به عنوان یک درمان نگهدارنده بیماری برای بیماری ام اس طبقه بندی می شود و در طی دو سال خطر عود ام اس را تا ۴۹ درصد کاهش می دهد. همچنین خطر ابتلا به ناتوانی جسمی بدتر را حدود ۳۸ درصد کاهش می دهد. این دارو به صورت کپسول خوراکی با تأخیر منتشر مصرف می شود.

این در دارو در دو دوز به صورت کپسول ۱۲۰ میلی گرم و کپسول ۲۴۰ میلی گرم وجود دارد.

مکانیسم عمل دی متیل فومارات چیست؟

سیستم ایمنی بدن که با بیماری مقابله می کند، گاهی سلول های سالم را با سلول های مهاجم اشتباه می گیرد و به آنها حمله می کند. که این موضوع می تواند منجر به التهاب های حاد یا مزمن از جمله مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) شود. این التهاب مزمن باعث آسیب عصبی، از جمله دمیلینه شدن آکسون ها و بروز بسیاری از علائم ام اس می شود که در آن صورت باید هرچه زودتر به درمان بیماری ام اس پرداخت.

دی متیل فومارات با تولید پروتئینی به نام Nrf2 در بدن به درمان ام اس کمک می کند. تصور می شود این پروتئین به بازیابی تعادل مولکولی بدن کمک کرده و از این طریق به کاهش آسیب های ناشی از التهاب کمک می کند. علاوه بر این، دی متیل فومارات با تغییر عملکردهای سلول ایمنی باعث کاهش برخی از پاسخهای التهابی می شود. همچنین ممکن است از فعال شدن سلول های ایمنی خاص در بدن جلوگیری کند.

در مجموع این اثرات می تواند به کاهش علائم ام اس کمک کند.

چه مدت طول می کشد تا اثر دی متیل فومارات شروع شود؟

دی متیل فومارات بلافاصله بعد از مصرف در بدن شروع به کار می کند، اما ممکن است چندین هفته طول بکشد تا به اثر کامل خود برسد.

دوز مصرفی در بیماری مولتیپل اسکلروزیس

دوز مصرفی دی متیل فومارات در زمان شروع، ۱۲۰ میلی گرم دو بار در روز (معمولاً همراه با وعده صبح و عصرانه) برای هفت روز اول می باشد. بعد از این هفته اول، دوز مصرفی به ۲۴۰ میلی گرم دو بار در روز یعنی دوز نگهداری طولانی مدت افزایش می یابد. در صورت وجود عوارض جانبی آزار دهنده می توان دوز نگهدارنده را به طور موقت به ۱۲۰ میلی گرم دو بار در روز کاهش داد و دوز نگهدارنده بالاتر (۲۴۰ میلی گرم دو بار در روز) باید ظرف چهار هفته دوباره شروع شود. البته این روش می تواند بنا به تجویز پزشک معالج تغییر کند.

دی متیل فومارات نباید خرد شود، یا باز شود و روی غذا پاشیده شود. کپسول های دی متیل فومارات باید کامل بلعیده شوند.

مصرف بیش از حد دی متیل فومارات

مصرف بیش از حد این دارو می تواند خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. علائم مصرف بیش از حد می تواند شامل موارد زیر باشد:

• اسهال
• حالت تهوع
• گرگرفتگی
• استفراغ
• راش
• ناراحتی معده
• سردرد

اگر فکر می کنید مقدار زیادی از این دارو را مصرف کرده اید، با بهترین پزشک متخصص مغز و اعصاب خود تماس بگیرید یا بلافاصله به نزدیکترین اورژانس مراجعه کنید.

عوارض جانبی دی متیل فومارات چیست؟

دی متیل فومارات می تواند عوارض جانبی خفیف یا جدی ایجاد کند. لیست زیر شامل برخی از عوارض جانبی اصلی است که ممکن است هنگام مصرف دی متیل فومارات رخ دهد:

• گرگرفتگی (قرمز شدن صورت و گردن)
• ناراحتی معده
• دل درد
• اسهال
• حالت تهوع
• استفراغ
• خارش پوست
• راش

در صورت بروز عوارض جانبی جدی، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. عوارض جانبی جدی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• گرگرفتگی شدید
• لکوآنسفالوپاتی چند کانونی پیشرونده
• کاهش سطح گلبول های سفید خون (لنفوپنی)
• آسیب کبدی
• واکنش شدید آلرژیک

تداخلات دارویی

دی متیل فومارات ممکن است با سایر داروها تداخل داشته باشد. تداخلات دارویی مختلف می تواند تأثیرات متفاوتی ایجاد کند. به عنوان مثال، برخی می توانند در عملکرد دارو اختلال ایجاد کنند، در حالی که برخی دیگر باعث افزایش عوارض جانبی می شوند.

۱. دی متیل فومارات و اکرلیزوماب (Ocrevus)

مصرف دی متیل فومارات با اکرلیزوماب می تواند خطر سرکوب سیستم ایمنی و در نتیجه عفونت های جدی را افزایش دهد.

۲. دی متیل فومارات و آسپرین

هیچ فعل و انفعال شناخته شده ای بین آسپرین و دی متیل فومارات وجود ندارد. آسپرین معمولاً ۳۰ دقیقه قبل از مصرف تکفیدرا برای جلوگیری از گرگرفتگی استفاده می شود.

بارداری و دی متیل فومارات

این دارو جزء دارو های گروه C بارداری تقسیم بندی می شود. داروهای گروه C فقط باید با تجویز پزشک مورد مصرف قرار بگیرد. خطرات ناشی از مصرف این گروه از داروها هنوز رد نشده است و یا اینکه مطالعات انسانی انجام نشده است و پزشک زمانی که احساس کند فواید مصرف این گروه از داروها از مضرات احتمالی آن بسیار بیشتر است و مصرف آن برای بیمار ضروری است تجویز انجام می‌دهد.

شیردهی و دی متیل فومارات

هنوز مطالعات کافی انجام نشده است که نشان دهد دی متیل فومارات در شیر مادر ظاهر می شود یا خیر؟

برخی از متخصصان توصیه می کنند هنگام مصرف این دارو از شیردهی خودداری کنید. اگر از دی متیل فومارات استفاده می کنید و می خواهید به کودک خود شیر دهید، با پزشک خود در مورد خطرات و مزایای احتمالی صحبت کنید.

سؤالات متداول داروی ام اس

۱) اگر یک نوبت مصرف دارو را از دست بدهم چطور؟

اگر دوز را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر تقریباً نوبت به دوز بعدی رسیده است، فقط آن یک دوز را مصرف کنید.

۲) آیا من نیاز به استفاده طولانی مدت از این دارو دارم؟

بله، این دارو به مدت طولانی مصرف می شود.

۳) چرا دی متیل فومارات باعث برافروختگی می شود؟

این امر احتمالاً به اتساع (گشاد شدن) رگ های خونی در صورت محل برافروختگی مربوط می شود.

۴) چگونه می توان از گرگرفتگی جلوگیری کرد؟

ممکن است نتوان به طور کامل از گرگرفتگی ناشی از دارو جلوگیری کرد، اما دو کار وجود دارد که می توان برای کاهش آن انجام داد:

• دارو را به همراه یک وعده غذایی مصرف کنید.
• ۳۲۵ میلی گرم آسپرین ۳۰ دقیقه قبل از مصرف دارو مصرف کنید.

۵) آیا در مدتی که در حال مصرف تکفیدرا هستم لازم است آزمایش خون بدهم؟

بله. قبل از شروع مصرف دی متیل فومارات پزشک آزمایش خون برای بررسی تعداد سلول های خونی و عملکرد کبد شما را انجام می دهد. این آزمایشات احتمالاً در طول درمان با دارو تکرار می شوند.

دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی متخصص مغز و اعصاب و درمان بیماری ام اس (MS) در بیمارستان سینا مرکز تحقیقات ام اس

 نویسنده: دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی