علم از نگاه سینما

ارواحی زاییده ی علم انسان

نگاهی به فیلم «شبح وار»

عبدالرضا ناصرمقدسی

فیلم اسپکترال یا «شبح وار» محصول سال 2016 و ساخته کشور آمریکا است. فیلمی به کارگردانی نیک ماتیو که علاقمندان به ژانر علمی – تخیلی حتما باید آن را ببینند . بخصوص اینکه از آن دسته فیلم هایی است که آینده بشر را نیز به تصویر کشیده و دیر یا زود بشر به سوی تحقق آن گام برخواهد داشت. فیلم هم جذاب است و هم انسان را به تفکر  می اندازد. اگر چه علاقه ی شخصی من همیشه این بوده که فیلم وارد بنیان های فکری انسان شود و تخیل، جهانی متفاوت از آنچه را که می بینیم به تصویر کشد اما با همه ی اینها فیلم شبح وار توانسته علی رغم نگاه به گیشه و توجه به جذب بیننده به این سوالات هم پرداخته و مهم تر از آنها از قدرت سینما در به تصویر کشاندن آنها استفاده نماید.

فیلم در مورد یک موقعیت غیر عادی در کشور مولداوی است که سربازان آمریکایی مستقر در این کشور با آن روبرو شده اند چیزی شبیه به روح یا شبح دارد به سربازان آنها حمله می کند و براحتی آنها را می کشد. تحلیل ارتش آمریکا این است که اینها سربازانی هستند که لباس نامرئی کننده پوشیده اند. مردم محلی اما نظر متفاوتی دارند. آنها به افسانه ای در این مورد اشاره می کنند: ارواحی که جنگ آنها را بیدار می کند و این ارواحی که در برزخ گرفتار شده اند حالا آمده اند تا انسان هایی را که مسئول این همه کشتار هستند از بین ببرند.

نکته جالب این فیلم هم همینجاست که بیننده تا مدتها با این نظر همراه می شود :

اینکه ارتش آمریکا دارد با ارواح می جنگد و واقعا در میانه جنگ انسان ها، ارواح بیدار شده اند. از سوی دیگر موضوعی بسیار مهم در بطن فیلم جریان دارد و آن هم تلاش برای تشریح هر پدیده ی غیر طبیعی توسط یک توضیح علمی است. این نکته ای است که اگر خواننده تاریخ علم باشیم بارها با آن روبرو شده ایم. اینکه انسان برای پدیده های غیر قابل توجیه از نظریات غیرعلمی استفاده کرده اما کمی بعد تشت آن نظریات از بام افتاده و نظریه ای علمی توانسته آن پدیده ی غیر طبیعی  را توجیه کند. انسان می توانست دل به همان نظریات غیرعلمی ببندد ولی این اصل مهم که باید دنبال توضیحی علمی و منطقی برای پدیده ها گشت باعث شده که پیش برود و علم نیز همین گونه پیشرفت نماید. دکتر مارک کلاین یک کارشناس سلاح های نظامی است که دوربین های ویژه ای را ساخته و همین دوربین ها ارتش آمریکا را قادر به دیدن این اشباح کرده است. حالا ارتش آمریکا از او کمک می خواهد تا با سفر به مولداوی راز این ارواح را که باعث مرگ تعدادی از سربازان شده اند کشف کند.

او از همان لحظه ورود درگیر این موضوع می شود. آنها چه هستند؟

اما اندکی پس از این پاسخ وقتی دکتر کلاین با یکی از آنها روبرو می شود سوالش هم تغییر می کند آنها که هستند؟ او در آن موجودات شبح وار تصویر انسانی را می بیند. و همین بر پریشانی او در برخورد با آنچه می بیند می افزاید. شبح ها اما پیش می آیند. آنها زیاد و زیاد تر می شوند. همه را نابود می کنند و حالا آنها که باقی مانده اند در یک پناهگاه جمع شده اند و ناامیدانه در انتظار مرگی غریب الوقوع می باشند. ذهن کلاین اما درگیر است.

او بعضی از واقعیت ها را در مورد این شبح ها کنار هم می گذارد و ناگهان به نتیجه مهمی می رسد:

آنها شبح نیستند. آنها از جنس حالتی از ماده هستند که به بوز-انیشتین  مشهور می باشند و حالا که جنس آنها مشخص است می توان اسلحه ای بر ضد آنها ساخت. پس کلاین دست بکار می شود. از هر چیزی که در آن پناهگاه وجود دارد استفاده می کند و حالا که اسلحه های او آماده هستند او و تیمی از ارتشیان راهی ماساروف می شوند همان جایی که برای اولین بار اشباح از همانجا سربرآوردند. این قسمت از فیلم پر از صحنه های اکشن است که معمولا اینگونه فیلمها بخش مهمی را به آن اختصاص می دهند تا گیشه را جذب کنند. اما برای من جالب ترین قسمت ورود کلاین و مدیسون (مامور سیا)  به آزمایشگاهی در دل ماساروف بود.

اینجا است که تخیل سینما به کمک علم می آید. آنها متوجه می شوند که همه چیز دست ساز بشر است. اگر چه دانشمندان مولداوی توانسته اند به فرم جدیدی از ماده دست یابند که شبح وار بنظر می رسد اما این فرم جدید در پیوند با سیستم عصبی انسان است که شخصیت می یابد. انبوهی از انسان ها که نه مرده و نه زنده بودند و بصورت یک سیستم اعصاب مجزا از اعضای دیگر نگهداری می شدند. آنها در عین حال رنج می کشیدند و این رنج را می شد از تصویر نواری که از ارتعاشات عصبی آنها ضبط می شد دید. در انتها اما همانند تمام اینگونه فیلمها، قهرمانان فیلم موفق می شوند تا این هیولاها را از بین ببرند. کلاین اما می خواهد که رنج این آدمیان را نیز پایان ببخشد برای همین به زندگی برزخی آنها نیز خاتمه می دهد. البته حرص و آز انسان ادامه دارد . اینبار این ارتش آمریکا است که ماساسروف را تکه تکه کرده و برای تحقیقات بیشتر با خود می برد. فیلم «شبح وار» به تمام دلایلی که گفتم ارزش دیدن و تامل را دارد.