کنده کاری روی استخوان انگشت پای یک گوزن: هنر نئاندرتال ها و درک آنها از بدن
عبدالرضا ناصرمقدسی
اینکه اولین نشان های تفکر انتزاعی و هنری کی و کجا بوده موضوع هیجان انگیزی برای کاوش محسوب می شود. از این رو هر کشفی در این باب می تواند بسیار مهم و جدی تلقی گردد، آنهم اگر مربوط به انسان های خردمند نبوده بلکه نشانه های آن مربوط به نئاندرتال ها باشد. می دانیم که نئاندرتال ها نیز از گونه های سرده هومو بوده که برای مدتها با انسان های خردمند همزیستی داشته اما در نهایت منقرض شدند. هر چه پیشتر می رویم نشانه های بیشتری از توانایی های ذهنی و شناختی آنها کشف می گردد. اولین آثار هنری کشف شده نیز مربوط به انسان نئاندرتال می باشد. در سال 2021 نمونه ای از همین آثار هنری و سمبلیک بصورت کنده کاری بر روی استخوان انگشت پای یک گوزن بزرگ کشف شد که حداقل به 51000 سال قبل باز می گشت. محل کشف در آلمان بود و از آن رو که در چنین زمانی فقط انسان های خردمند در اروپا زندگی می کردند لذا این اثر به نئاندرتال ها منسوب گشت1.
همانطور که در عکس دیده می شود در قسمت فوقانی این استخوان پنج برش کاملا منظم و طراحی شده به سمت بالا حک شده است. همین منظم بودن خطوط، تصادفی بودن آن را رد می کند و نشان می دهد که آنها با منظور خاصی طراحی شده اند. همانطور که گفته شد این طراحی توسط نئاندرتال ها و با یک تفکر سمبلیک انجام شده است.
هر گونه نتیجه گیری در مورد معنای چنین اثری نتنها دقیق نبوده بلکه بدون وجود شواهد کافی بیشتر به خیال بافی شباهت خواهد داشت. اما وقتی من این نمونه را دیدم ناگهان به یاد بدن انسان افتادم: وجود یک سر که با دو فرورفتگی از تنه مجزا می گردد. بسخن دیگر شاید و هزار بار شاید انسان هنرمند نئاندرتال با درکی که از بدن خود داشته شباهتی بین بدن خود و این استخوان یافته و سپس با تراش هایی که در آن ایجاد نموده بر میزان این شباهت افزوده است. شاید در خلق یک اثر هنری درک ما از ابژه مورد نظر اهمیت بسیاری داشته باشد و درک ما از بدنمان و چیزی که بعنوان شِمای بدنی نامیده می شود مهم ترین تصور ما از جهان تلقی گردد. یعنی این تصور و درک ما از بدنمان است که موضوع فردیت و ایجاد هویت بعنوان یک فرد مجزاست. بهمین دلیل است که شباهت این استخوان برای انسان هنرمند نئاندرتال تا بدین حد اهمیت داشته است.
- 1Leder D, Hermann R, Hüls M, Russo G, Hoelzmann P, Nielbock R, Böhner U, Lehmann J, Meier M, Schwalb A, Tröller-Reimer A, Koddenberg T, Terberger T. A 51,000-year-old engraved bone reveals Neanderthals’ capacity for symbolic behaviour. Nat Ecol Evol. 2021 Sep;5(9):1273-1282.
بدون دیدگاه