التهاب عصب بینایی

التهاب عصب بینایی یا نوریت اپتیک هنگامی رخ می دهد که التهاب به پوشش میلین عصب بینایی آسیب برساند. عصب بینایی اطلاعات تصویری را از چشم به مغز منتقل می کند. از علائم شایع التهاب عصب بینایی احساس درد در هنگام حرکت چشم و کاهش موقتی قدرت بینایی یکی از چشم هاست.

التهاب عصب بینایی یکی از شایع ترین علائم بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) است. به طوری که التهاب عصب بینایی می تواند اولین نشانه بیماری MS  نیز باشد. این اختلال خود ایمنی باعث می شود تا سلول های سیستم ایمنی بدن و آنتی بادی ها به عصب بینایی، نخاع و مغز حمله کرده و به آن ها آسیب بزند.

علاوه بر بیماری MS، التهاب عصب بینایی با عفونت ها و بیماری های دیگری مثل بیماری خودایمنی لوپوس نیز می تواند همراهی داشته باشد. سندروم دویک نیز می تواند باعث التهاب عصب بینایی درکنار التهاب نخاع شود.

عوامل خطر التهاب عصب بینایی

• سن

التهاب عصب بینایی اغلب افراد را در سنین 20 تا 40 سالگی درگیر خواهد کرد.

• جنسیت

احتمال بروز این بیماری در زنان بسیار بیشتر از مردان است.

• نژاد

التهاب عصب بینایی بیشتر در سفید پوستان اتفاق می افتد.

• ژنتیک

وجود بعضی از ژنها ممکن است احتمال بروز این بیماری یا MS را  افزایش دهد.

پیشگیری از آسیب عصب بینایی

توصیه می شود افرادی که دارای ریسک فاکتورهای زیر هستند، سالانه به منظور چکاپ چشم و جلوگیری از آسیب عصب بینایی به پزشک متخصص مراجعه نمایند.

• افراد دارای سابقه خانوادگی گلوکوم و ام اس
• افراد دارای فشار خون، چربی خون و قند خون بالا هستند و ریسک ابتلا به سکته مغزی دارند.
• افرادی که سابقه ضربات شدید به سر و چشم را داشته اند.
• افراد بالای 50 سال

توجه داشته باشید ریسک ابتلا به آسیب عصب بینایی در بانوان بیشتر از آقایان است و توصیه می شود خانم ها به نکات ذکر شده بیشتر توجه نمایند.

درگیری های چشمی ممکن است در بعضی موارد جدی بوده بنابراین در صورت بروز موارد زیر باید به پزشک مراجعه شود:

• درصورت بروز علائم جدیدی مثل درد چشم یا تغییر دید
• در صورت بدتر شدن علائم بیماری یا عدم بهبودی علی رغم دریافت درمان
• در صورت بروز علائم غیر عادی نشان دهنده یک اختلال عصبی مثل افت بینایی در هر دو چشم، دوبینی و بی حسی یا ضعف در یک یا چند اندام بدن.

تشخیص التهاب عصب بینایی

در صورت مراجعه به پزشک، تشخیص التهاب عصب بینایی میتواند به کمک موارد زیر صورت بگیرد:

• معاینه چشم

پزشک در معاینه چشم میزان درک فرد از رنگ ها و قدرت بینایی (دید جانبی) فرد را مورد بررسی قرار می دهد.

• افتالموسکوپی

در این معاینه به کمک دستگاه افتالموسکوپ ساختار ته چشم (شبکیه) بررسی می شود. در این معاینه وضعیت نقطه کور چشم (دیسک اپتیک) در جایی که عصب بینایی وارد شبکیه چشم می شود، بررسی خواهد شد که حدود یک سوم مبتلایان به التهاب عصب بینایی، نقطه کور ملتهب دارند.

• آزمایش رفلکس نور مردمک چشم

با قرار دادن یک چراغ قوه در مقابل چشمان فرد مراجعه کننده مشخص می شود که مردمک چگونه نسبت به نور واکنش نشان خواهد داد.

• آزمایش محدوده بینایی

از آنجا که التهاب عصب بینایی ممکن است باعث کاهش محدوده بینایی و از دست دادن قسمتی از بینایی فرد مبتلا شود، طی این آزمایش اندازه گیری دید جانبی هر کدام از چشم ها انجام می گیرد و هرگونه کاهش بینایی نشان داده می شود.

• پاسخ برانگیخته بینایی

در طی این آزمایش، پزشک کندتر بودن ارسال پیام های الکتریکی در مغز افراد دچار آسیب عصب بینایی را تشخیص می دهد. برای انجام این آزمایش باید بیمار بر روی یک صندلی در مقابل یک صفحه نمایشی که الگوهای شطرنجی بر روی آن نمایان خواهد شد، می نشیند و سیم ها و گیرنده های به مغز متصل می شوند تا پاسخ های مغزی فرد نسبت به تصاویر نقش بسته بر روی تصویر را ثبت و ضبط کنند. معمولا پزشکان زمان معاینه مجدد را بین دو تا چهار هفته بعد از تشخیص این بیماری توصیه می کنند.

دیگر آزمایش های که می تواند به تشخیص بیماری کمک کند، شامل موارد زیر می شود:

• تصویر برداری MRI

MRI اهمیت زیادی در تشخیص مناطق و نواحی آسیب دیده در مغز دارد و می تواند به تشخیص دقیق تر کمک زیادی کند. گاهی در طی MRI برای بررسی ابتلای فرد به بیماری التهاب عصب بینایی، محلول کنتراست (ماده رنگی) به داخل بدن تزریق می شود تا پلاک های فعال مغز وضوح بیشتری داشته باشند. علاوه بر موارد گفته شده، عکس برداری ام آر آی می تواند به تشخیص عوامل احتمالی دیگر کاهش بینایی مثل تومورها نیز کمک کند.

• آزمایش خون

آنالیز خون بیمار از نظر بررسی عفونت یا آنتی بادی های خاص بسیار مفید و مؤثر خواهد بود. آنتی بادی های موجود در خون با ابتلا به التهاب عصب بینایی مرتبط بوده و می تواند منجر به بروز بیماری شدید در فرد شود. افراد مبتلا به التهاب عصب بینایی شدید تحت آنالیز خون قرار می گیرند تا احتمال ابتلای آن ها به نورومیلیت اپتیکا یا همان سندرم دویک مشخص شود.

• توموگرافی انسجام نوری (OCT)

این آزمایش ضخامت لایه فیبر عصب شبکیه چشم را مورد اندازه گیری قرار می دهد چرا که در افراد مبتلا به التهاب عصب بینایی، ضخامت لایه فیبر عصب شبکیه چشم نازک تر از افراد سالم است.

دلیل غیرطبیعی بودن نوار بینایی افراد مبتلاء به ام اس

ام اس یک بیماری التهابی است که در آن غلاف‌های میلین اطراف مغز و نخاع توسط سیستم ایمنی خود فرد آسیب می‌بیند (Auto immune)  .این غلاف باعث افزایش سرعت هدایت پیام می‌شود در نتیجه؛ زمان بیشتری طول می‌کشد تا پیام به لوب اکسیپیتال (پس سری) برسد و نوار بینایی غیر طبیعی خواهد بود.

همانطور که گفته شد عوامل زیادی باعث غیر طبیعی شدن نتیجه‌ی نوار بینایی می‌شوند ولی تشخیص آن‌ها از یکدیگر در نوار بینایی کار دشواری است اما می‌توان گفت که عواملی مانند نوروپاتی بینایی، فشار بالای چشمی، تومور‌هایی که باعث فشار به اعصاب می‌شوند، بیماری‌های التهاب عصب چشم و حتی آب سیاه نیز باعث افزایش فشار چشمی و سپس غیرطبیعی شدن نوار چشم می‌شود.

عوارض التهاب عصب بینایی

عوارض جانبی ناشی از ابتلا به التهاب عصب بینایی ممکن است شامل موارد زیر شود:

• آسیب دائمی عصب بینایی

بیشتر افراد بعد از یک دوره ابتلا به التهاب عصب بینایی دچار آسیب دائمی عصب بینایی می شوند. اما این آسیب ممکن است باعث بروز علائم این بیماری نشود.

• کاهش تیزبینی چشم

اگر چه بعضی از افراد بعد از بهبود بیماری التهاب عصب بینایی، بیناییشان به شرایط طبیعی خود باز نخواهد گشت. اما بیشتر مبتلایان بعد از گذشت چند ماه دوباره بینایی نرمال یا نزدیک به نرمالی پیدا می کنند و بینایی آن ها به حالت طبیعی بر می گردد. اما از دست دادن بخشی از قدرت تشخیص رنگ ممکن است برای همیشه باقی بماند.

دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی متخصص مغز و اعصاب و درمان بیماری ام اس (MS) در بیمارستان سینا مرکز تحقیقات ام اس