فیلم «مکس دیوانه» جاده خشم

دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی-این نوشته در روزنامه شرق به چاپ رسیده است

مکس دیوانه «جاده خشم» محصول مشترک آمریکا و اســترالیا، ساخته شــده در سال ۲۰۱۵ و بــه کارگردانی جرج میلر اســت؛ یکی از صدها فیلمــی که بــه آخرالزمان انســانی می پردازند؛ زمانی که انســان با اقدامــات مخربی که انجام داده، هم خود و هم زمیــن را نابود کرده و حالا دارد برای بقا دست وپنجه نرم می کند. انسان در این فیلم ها معمولا به موفقیت می رســد. انگار می خواهد بیان کند که آخرالزمانی برای انســان وجود ندارد و انســان می توانــد ازهرموقعیتی هرچند بــد، رهایی یابد. امید حتی در آخرالزمان نیز وجود دارد.

در ایــن فیلم ها انســان به عنــوان موجودی ورای زمیــن معرفــی می شــود؛ موجــودی که می توانــد برای رهایی و نجات خــود زمین و هر چیز دیگــر را تخریب کنــد یا دوباره به شــکلی دیگر بســازد. ازاین رو این فیلم ها بیش از آنکه درمورد آخرالزمان انســان باشند، بخشی از مراحل تکاملــی او را به نمایــش می گذارند؛ مرحله ای که گرچه ســخت و دهشتناک است، اما انسان ازآن عبور خواهد کرد.

چنین طرز فکری طرفداران بی شــماری دارد. خیلی هــا فکــر می کننــد که انســان برای بحران های محیط زیســتی راه حلی پیدا می کند یا در صورت عــدم توانایی در بهبود شرایط، زمین را به مقصد سایر کرات ترک خواهد کرد. اما این حرف تا چه اندازه می تواند واقعیت داشته باشــد؟ آیا ممکن است توان انسان خیلی محدودتر از چیزی باشــد که مــا فکر می کنیم؟ ممکن اســت آنچه ما می ســازیم تا به یاری مان بشــتابد هماننــد ماشــین ها و تکنولوژی هــای برجســته، در نهایــت خودمختــار شــده و زمام امور را در دســت گرفته و مــا را نابود یا تبدیل به برده های خود کنند؟ یا حتی طبیعتی که این گونه از آن فاصله گرفته ایم جان داشــته باشد و ما را بر ســر حفظ خود قربانی کند؟ واقعا ما در برابر زمین لرزه های مهیب یا ســیل ها و ســونامی ها تا چه اندازه می توانیم به واسط تکنولوژی از خود دفاع کنیم؟ ســؤال بعدی نیز که مطرح می شود این اســت که انســان آیا در نهایت، آخرالزمانی روی زمین دارد؟ آیا ممکن است روزی طبیعت از بین برود؟ آب ها و مراتع و درختان نابود شــوند؟ انســان ها به جان هم بیفتند؟ تــا چه میزان نوع انســان می تواند مخرب باشد؟ آنچه ما مشاهده می کنیم این اســت که انسان موجودی به شدت مخرب است. انســان دارد محیط زیست خود را هر لحظه بیش از پیــش تخریب می کند.

بحران محیط زیست شــاید جدی ترین خطری باشد که نوع بشــر با آن روبه روست. اما میزان این تخریب در واقعیــت تــا به کجــا می تواند پیــش برود؟ آیا ممکن اســت مکانیســم های بازدارنده ای در طبیعت وجود داشــته باشــد که علیه انسان در جهت حفظ خود شــود؟ اینها سؤالاتی است که باید به آنها پرداخته شــود. اما یک چیز قابل ذکر است: این شــورش طبیعت علیه انسان می تواند به دســت خود انســان صورت گیرد. کسانی که برای حفظ محیط زیســت تالش می کنند درواقع نگهبانان زمین هســتند و چه بسا که سربازان آن نیز محســوب شــوند. ما هیچ گاه نگاهی کلی به واقعیــت طبیعت نداشــته و جایــگاه خود؛ چه منفی و چــه مثبت را در آن درنیافته ایم. شــاید در آن صورت مدافعان محیط زیست نیز همانند درختانی باشــند که با راندن ریشــه های خود به اعماق زمین سبب استحکام آن می شوند. شاید.

مکس دیوانه

فیلم «مکس دیوانه: جاده خشم» داستانی ساده دارد. زمین رو به ویرانی است و آن اندک منابعی مانند آب و غذا نیز که موجود اســت در دســت انسانی است که خویی درنده داشته و با چهره ای شــبیه گرگ از ســایرین بهره بــرداری می کند. او خــود را به مثابــه رب النوعی می بینــد و زندگی و مرگ دیگران را در دســت گرفته اســت، اما درایــن بین تعدادی از نزدیک ترین افراد به او؛ یعنی همسرانش علیه او می شورند. آنها به امید رسیدن به ســرزمین سبزی که در داستان ها گفته شده، از آن جهنم ساخته شــده توســط مرد گرگ نما فرار می کنند، اما وقتی که می فهمند چنین سرزمینی وجود نــدارد، دوباره به ســوی همان ســرزمین به جامانده از روزهای پرفتوح زمین بازمی گردند و تمام منابع زمین، از جمله آب را بین همه تقسیم می کنند. این گونــه عدالت و طراوت را به زمین و بــه مردمان بازمی گرداننــد. همان طور که گفتم، فیلم کاملا داســتانی معمولی و خطی دارد.

اما استفاده بســیار خوب از صحنه های جذاب و نیز موســیقی عالی و هماهنگ فیلم به آن شــکلی کاملا حماســی و درعین حال پرکشــش بخشیده اســت؛ فیلمی که شاید کســی را به فکر نیندازد، اما می تواند برای بسیاری لذت بخش باشد. فیلم به دنبــال بیان معنایی نیســت، بلکه می خواهد با تصاویر برجســته بصری و یک موسیقی عالی،آخرالزمان و حماســه آن را به شــکلی دیگر به نمایش بگذارد. به گمانم در این کار کامال موفق شده است.

دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی متخصص مغز و اعصاب و درمان بیماری ام اس (MS) در بیمارستان سینا مرکز تحقیقات ام اس