نمونه های فر پادشاهی در تمدن های غرب فلات قاره ایران

عبدالرضا ناصرمقدسی

یکی از نمادهایی که در تخت جمشید توجه همه را جلب می کند فر پادشاهی یا همان نماد پادشاهی ایران است.

این نماد مثل بسیاری دیگر از جنبه های هنر هخامنشی ترکیبی بوده و لذا می توان عناصری مرتبط با تمدن های دیکر را در آن بوضوح مشاهده کرد. از جمله بال‌هایی که با انسان ترکیب شده مربوط به تمدنهای مستقر در غرب فلات قاره ایران از جمله سومر، مصر و آشور است. بهر صورت آنطور که محققان می گویند این نماد ، به نشانی از پادشاهی ایران تبدیل شده و در بسیاری از سنگ نگاره ها می توان آن را دید . شاید از بهترین مثال های آن کتیبه بیستون باشد که در بالای سر داریوش کبیر این نماد حاکی شده است.

اکنون اما در باور عام آن را نمادی از آیین زرتشت، اهورامزدا و نیز فروهر می دانند اما این نماد اگر چه توسط زرتشتیان استفاده می شود ربطی به موارد فوق نداشته و بنظر می رسد صرفا توسط زرتشتیان اخذ شده باشد. بررسی این موضوع در حوصله بحث ما نیست و علاقمندان می توانند مطالب مربوط به آن را در مقالات و تحقیقات مربوطه  بخوانند. نکته ای که من را به نوشتن این یادداشت واداشت دیدن مهری در موزه ی ارومیه بود. تنها توضیح در مورد این مهر در موزه، انتساب آن به هزاره اول قبل از میلاد بود و متاسفانه هیچ گونه اطلاعاتی در مورد محل کشف و یا انتساب احتمالی آن به منطقه ای خاص موجود نبود. اما شکل مهر بسرعت من را یاد نماد فرپادشاهی انداخت: سری در میان با دوبال در اطراف.  همانند خورشید بالدار که در تمدن های سومر و آشور و مصر بوفور دیده می شود. ستاره ای با چهار پر نیز وجود داست که بیش از هر چیزی یادآور نماد خورشید است که باز در این مناطق نمادی مرسوم بوده است.  نزدیکی تصویر مندرج در این مهر به آنچه فر پادشاهی خوانده می شود بیش از پیش نشان دهنده ی اقتباسی بودن این نماد از فرهنگ های مستقر در غرب ایران است.