ام اس چیست؟

مالتیپل اسکلروزیس (ام اس) نوعی بیماری خودایمنی است که سیستم عصبی مرکزی (شامل مغز، نخاع و اعصاب بینایی) را درگیر می کند و  با التهاب مزمن، از بین رفتن میلین و نقص در ارتباط نورون ها شناخته می شود. این آسیب منجر به علائم جدی مانند بی حسی و گزگز، ضعف، درد عضلانی و مشکلات بینایی می‌شود.

علائم مالتیپل اسکلروزیس

• اختلال در حرکت و تعادل
• ناهماهنگی عضلات هنگام حرکت
• خواب‌ رفتن و سوزن سوزن شدن اندام ها بخصوص دست و پا
• اسپاسم و کرامپ عضلانی
• ضعف مفرط عضلات
• اختلال در تکلم و گفتار
• اختلال در بلع غذا
• اختلالات بینایی مانند دوبینی و تاری دید
• احساس خستگی و ضعف بدون انجام فعالیت زیاد
• دردهای مزمن عضلانی
• بی اختیاری ادرار و مدفوع
• اختلالات ذهنی
• افسردگی و سایر مشکلات روحی

عوامل افزایش دهنده ریسک ابتلا به ام اس

• ابتلا به عفونت های مزمن
• سیگار کشیدن
• استرس
• کمبود ویتامین D
• عوامل ژنتیکی مستعد کننده ابتلا به ام اس

بهترین روش های درمان ام اس

تاکنون هیچ درمان قطعی برای ام اس شناخته نشده است، اگرچه با روش هایی می توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و علائم ام اس را کنترل کرد.

۱. فیزیوتراپی ام اس

۲. دارودرمانی

۳. سایر روش های درمانی

• مکمل‌ های غذایی و رژیمی مخصوص
• انجام تکنیک های آرامش بخش مانند مدیتیشن و یوگا
• انجام ورزش های سبک مانند پیاده روی آرام و شنا
• روان درمانی و مشاوره با روانشناس برای بهبود مشکلات روحی ایجاد شده

توانبخشی مهم ترین راهکار برای کاهش و بهبود مشکلات حرکتی ایجاد شده در مبتلایان به ام اس و درمان بیماری ام اس است.

چرا فیزیوتراپی برای ام اس مفید است؟

فیزیوتراپی برای هر سطحی از ناتوانی مفید خواهد بود، اما به طور ویژه در هنگام پیشرفت علائم جسمی یا بهبود یافتن از عود وضعیت بیماری بسیار ارزشمند است. این روش درمانی معمولا زمانی توصیه می ‌شود که مشکلی خاص یا علائم مستمر که بر فعالیت‌های روزمره، تحرک و استقلال فرد در انجام امور تاثیرگذار است، وجود داشته باشد.

فیزیوتراپی شامل تمریناتی برای تقویت عضلات و بهبود راه رفتن، تعادل و هماهنگی بیمار است. همچنین فیزیوتراپی برای آموزش استفاده از وسایل کمکی حرکتی مانند عصا، واکر و ویلچر نیز به کار می‌رود. یک فیزیوتراپیست می‌تواند تمرینات خاصی را برای درمان و مدیریت مشکلات خاص مانند مشکل حرکتی، تعادل، طرز ایستادن یا خستگی ارائه دهد. مشکلات مثانه، درد و اسپاسم عضلانی نیز می ‌تواند توسط فیزیوتراپی بهبود یابد.

فیزیوتراپی در مراحل مختلف ام اس

فیزیوتراپی در مراحل مختلف بیماری و برای انواع ام اس مفید خواهد بود.

۱) در زمان تشخیص

در زمان تشخیص اولیه ام اس، ارزیابی پایه توسط متخصص فیزیوتراپی امری مهم و ضروری است. این ارزیابی به بیمار کمک می کند تا بداند توانایی بدن وی در حال حاضر چقدر است. بنابراین می‌تواند آن را با توانایی‌های آینده خود مقایسه کند. همچنین می‌تواند در مورد محدودیت های فیزیکی خود و سطح مناسب فعالیت‌های فیزیکی خود اطلاعات کسب کند.

پس از ارزیابی اولیه ممکن است نیازی به تداوم جلسات فیزیوتراپی نباشد. اما در صورتی که ام اس تهاجمی با سرعت پیشرفت بالا باشد، احتمالا فیزیوتراپی باید ادامه پیدا کند.

۲) هنگام عود

عود یا تشدید بیماری، دوره‌ای از بیماری ام اس با علائم بیشتر یا جدید است. در این دوره ممکن است در کارهای روزمره مانند کار کردن، پخت و پز، پیاده روی، دوش گرفتن و… مشکل بیشتری بوجود آید.

فیزیوتراپیست با انجام معاینه و مقایسه آن با ارزیابی پایه بیمار، می‌فهمد که عود بیماری چگونه بر بیمار تاثیر گذاشته است. بعد از عود باید درمان فیزیوتراپی را از سر بگیرید.

این درمان کمک می‌کند تا بخشی از نیروی از دست رفته بیمار در زمان عود، مجددا به دست آید.

۳) ام اس پیشرونده

در مبتلایان به ام اس پیشرونده، بیماری به صورت تدریجی با زوال ثابت است. در این نوع از بیماری فیزیوتراپیست یاد می‌دهد چگونه تغییراتی را که تجربه خواهید کرد، جبران کنید. همچنین ممکن است لازم باشد نحوه استفاده از وسایل کمکی حرکتی مانند عصا و ویلچر را بیاموزید.

دسترسی به فیزیوتراپی

دسترسی به فیزیوتراپی در هر شهر و منطقه‌ای متفاوت است. همچنین بسته به شرایط بیمار ممکن است جلسات مداوم و یا تعداد جلساتی محدودی نیاز باشد.

• فیزیوتراپی بستری

اکثر افرادی که به دلیل بیماری ام اس دچار  آسیب شده‌اند، نیاز به فیزیوتراپی بستری دارند. مبتلایان به ام اس پیشرفته نیز که در یک مرکز درمانی توانبخشی زندگی می کنند، ممکن است دریافت کننده فیزیوتراپی به عنوان بخشی از درمان خود باشند.

• فیزیوتراپی سرپایی

فیزیوتراپی سرپایی برای افرادی که دوره نقاهت بعد از عود بیماری خود را می‌گذرانند و می‌توانند تغییرات فیزیکی ناشی از بیماری ام اس را کنترل نمایند، انجام می شود.

معمولا خدمات فیزیوتراپی به صورت سرپایی در مطب فیزیوتراپیست یا یک مرکز درمانی انجام می‌شود.

فیزیوتراپی در منزل

برخی افراد که به دلیل خستگی زیاد و سایر علائم مرتبط با ام اس امکان مراجعه به فیزیوتراپی را ندارند، معمولا توسط یک فیزیوتراپیست در منزل خود ویزیت می شوند. همچنین افرادی که به تازگی مبتلا به ام اس شده‌اند و می‌خواهند مقابله با تغییرات جزئی در توانایی‌های جسمی خود را یاد بگیرند، می‌توانند از خدمات فیزیوتراپی در منزل استفاده کنند. مراقبت و فیزیوتراپی در منزل برای افراد در مرحله ام اس پیشرفته نیز که توان حرکتی خود را از دست داده‌اند، می تواند بسیار مفید و کمک کننده باشد.

جمع بندی

شرایط بی شماری معمولاً بر روی سیستم عصبی بدن تأثیر می گذارد. سکته مغزی، آسیب دیدگی مغزی یا یک اختلال عصبی عضلانی و بیماری هایی مانند ام اس، می تواند منجر به ضعف عضلات، عدم تعادل، هماهنگی ضعیف اندام ها، اسپاسم عضلات، لرزش عضلات و از بین رفتن عملکرد آن ها شود. در صورت بروز اتفاق غیر منتظره، اتفاقی خوشحال کننده و امید بخش این است که بدانیم و بتوانیم روش های درمانی مانند فیزیوتراپی عصبی برای بهبود این علائم انجام دهیم. انجام حرکات تجویز شده توسط فیزیوتراپیست، می تواند کمک زیادی به بهبود عملکرد بدن بیمار کند، پس گاهی باید برای بهبود زندگی و آماده شدن با سبک جدید زندگی به علم فیزیوتراپی اطمینان کرد و یقین داشت همواره راهی برای بهبود هر بیماری وجود دارد.

دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی متخصص مغز و اعصاب و درمان بیماری ام اس (MS) در بیمارستان سینا مرکز تحقیقات ام اس

 نویسنده: دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی