در ام اس چه اتفاقی می افتد؟

در بیماری ام اس یک سری از سلول های ایمنی بدن که به آن ها گروه لنفوسیت B و لنفوسیت T گفته می شود به غشا میلین دار سلول های عصبی (پوسته ای که روی اعصاب کشیده شده) حمله می کنند و تخریب این پوسته به شکل پلاک مانع از ارتباط درست بین مغز و ارگان های دیگر می شود.

تحقیقات قبلی که در مورد  بیماران ام اس و تخریب میلین صورت انجام شده بود، نشان داد که بیشترین تعداد گلبول های سفید موجود در محل از نوع لنفوسیت های T هستند. اما بتدریج نقش لنفوسیت های B نیز مورد توجه قرار گرفت و داروهایی مانند اکرلی زوماب و ریتوکسیماب  بر اساس همین نقش ساخته شد. نتایج قابل توجه این داروها نشان دهنده نقش لنفوسیت های B در این بیماری است به گونه ای که گفته می شود احتمالا این سلول ها نقش هدایت و رهبری را در تخریب میلین سلول های عصبی به عهده دارند.

داروی ریتوکسیماب

ریتوکسیماب از دو زنجیره سنگین حاوی ۴۵۱ آمینواسید و دو زنجیره سبک حاوی ۲۱۳آمینواسید تشکیل شده است. این دارو یک آنتی بادی مونوکلونال نوترکیب بر علیه آنتی ژن CD2 موجود در سطح لنفوسیت های B نرمال و بیمار است. ریتوکسیماب با اتصال به این آنتی ژن باعث از بین رفتن انتخابی لنفوسیت های B می شود و از این رو به عنوان یک درمان قوی برای بیماری ام اس مورد استفاده قرار می گیرد.

🔸 علاوه بر این ریتوکسیماب سرعت رشد سلول های سرطانی را کاهش داده یا متوقف می کند. از این دارو برای درمان برخی از سرطان ها مانند لنفوم غیر هوچکین و لوسمی لنفوسیتی مزمن نیز استفاده می شود.

همچنین این دارو علاوه بر درمان بیماری ام اس، برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده شده و می تواند درد و تورم مفصل را کاهش دهد. از ریتوکسیماب برای درمان بعضی از بیماری های عروقی همانند واسکولیت ها نیز استفاده می شود که می تواند تورم و التهاب رگ های خونی را کاهش دهد. ریتوکسیماب برای درمان و کاهش تعداد ضایعات پوستی بیماری پمفیگوس وولگاریس نیز قابل استفاده می باشد.

❗ عوارض جانبی داروی ریتوکسیماب

به خاطر داشته باشید که پزشک معالج این دارو را برای شما تجویز کرده چرا که بر این باور است که منافع این دارو بیشتر از عوارض آن است. از این رو بیشتر افراد با مصرف این دارو، دچار عوارض جانبی جدی نمی شوند.

مصرف این دارو ممکن است با بروز برخی عوارض خفیف همراه باشد:

• حالت تهوع و استفراغ
• سردرد
• سرگیجه
• درد مفاصل و عضلات
• ضعف
• گرگرفتگی

گاهی ممکن است افرادی که از این دارو استفاده می کنند دچار عوارض جانبی جدی تری شوند:

• تورم دست
• مچ پا و پا
• افزایش تشنگی
• افزایش ادرار
• بی حسی
• گزگز دست و پاها

واکنش آلرژیک بسیار جدی نسبت به این دارو نادر است. با این حال، در صورت مشاهده علائم واکنش آلرژیک جدی زیر فوراً به پزشک متخصص مغز و اعصاب خود مراجعه کنید.

• راش پوستی (عارضه های پوستی)
• خارش و تورم (به خصوص در صورت و زبان و گلو)
• سرگیجه شدید
• مشکلات تنفسی

به طورکلی در صورت مشاهده هر گونه عارضه جانبی دیگری، آن را به پزشک خود اطلاع دهید.

موارد احتیاطی و منع مصرف داروی ریتوکسیماب

1. این دارو ممکن است دارای اجزای غیر فعالی باشد که موجب واکنش های آلرژیک و یا مشکلات دیگر شود. بنابرین پیش از مصرف دارو، در صورت حساسیت به آن یا هر نوع حساسیت دیگری، پزشک خود را در جریان قرار دهید.
2. سوابق بیماری خود به خصوص بیماری ریوی، مشکلات قلبی (مانند ضربان قلب نامنظم، حمله قلبی قبلی)، خون ریزی یا اختلالات خونی، عفونت های اخیر را با پزشک در میان بگذارید.
3. ریتوکسیماب احتمال ابتلا به عفونت را بیشتر می کند یا ممکن است عفونت های فعلی را بدتر کند. لذا از تماس با افرادی که ممکن است دچار بیماری های واگیردار باشند (مانند آبله مرغان، سرخک، آنفولانزا) خودداری کنید.
4. بدون موافقت پزشک خود واکسیناسیون انجام ندهید و از تماس با افرادی که اخیراً واکسن های زنده دریافت کرده اند خودداری کنید.
5. این دارو ممکن است باعث سرگیجه شود. تا زمانی که از بی خطر بودن کارهایی مانند رانندگی، استفاده از ماشین آلات و هرکاری که نیاز به هوشیاری دارد، اطمینان حاصل نکرده اید از انجام آن ها خودداری کنید.

تداخلات دارویی

داروهایی که با این ریتوکسیماب تداخل دارند عبارتند از: داروهایی که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کنند و خطر عفونت را افزایش می دهند (مانند توفاسیتینیب، ناتالیزوماب، فینگولیمود).

تداخلات دارویی می تواند نحوه ی عملکرد دارو را تغییر داده و خطر بروز عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. بنابراین بهتر است نام تمام داروهای مصرفی (از جمله داروهای با نسخه و بی نسخه و محصولات گیاهی) را با پزشک متخصص خود در میان بگذارید.

همچنین به هیچ وجه میزان دارو را تغییر ندهید و بدون تایید پزشک، مصرف هیچ دارویی را شروع یا تمام نکنید.

مصرف داروی ریتوکسیماب در بارداری

ریتوکسیماب جزء دارو های گروه C دسته بندی می شود.

داروهای گروه C فقط باید با تجویز پزشک متخصص مورد مصرف قرار بگیرد. خطرات ناشی از مصرف این گروه از داروها هنوز رد نشده است و یا اینکه مطالعات انسانی انجام نشده است و پزشک زمانی که احساس کند فواید مصرف این گروه از داروها از مضرات احتمالی آن بسیار بیشتر بوده و مصرف آن برای بیمار ضروری است آن را تجویز می نماید.

مصرف داروی ریتوکسیماب در دوران شیردهی

مشخص نیست که این دارو به شیر مادر منتقل می شود یا خیر. با این حال به دلیل خطر احتمالی برای نوزاد، شیردهی در هنگام استفاده از این دارو و حداقل تا 6 ماه پس از درمان توصیه نمی شود.

دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی متخصص مغز و اعصاب و درمان بیماری ام اس (MS) در بیمارستان سینا مرکز تحقیقات ام اس

 نویسنده: دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی