مرد خفاش نمای تپه گیان

عبدالرضا ناصرمقدسی

طبق توضیحات  British museum این مهر متعلق به تپه گیان نهاوند و تاریخ آن به 4 هزار سال قبل از میلاد می رسد. دقت بکار رفته در ترسیم هندسی و حفظ تقارن سبب شده که در نگاه اول تشخیص اینکه در این مهر، انسانی به تصویر کشده شده سخت باشد.

این تصویر در وهله اول هماتند طرحی متقارن و هندسی است. اما با نگاه دقیق تر انسانی است که دست هایش با دو بال خفاش مانند ممزوج شده اند.  انسانی خفاشی که حاصل ترکیب درک انسان آن روزگار از انسان و خفاش در تمدن تپه گیان است.  تپه گیان جزء اولین تمدن های بومی فلات قاره ایران است و قدمت آن به شش هزار سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد¹.

در تپه گیان نمونه های دیگری از طرحهای ترکیبی انسان و حیوان یافت شده است. خیلی از این تصاویر بن مایه های طبیعی داشته و کمتر امور انتزاعی در آن دخیل می باشند. البته باید توجه داشت که این آثار همه به یک زمان تعلق نداشته و مربوط به دوره های مختلف تاریخی تپه گیان می باشند. اما بنظر می رسد که میزان تخیل بکار رفته در مرد خفاش نمای تپه گیان با بقیه نمونه های ترکیبی متفاوت باشد. تصویر بصورت مردی است که دو بال داشته اما از قسمت های فوقانی آن دستها بصورت بیرون زدگی ای با چهار انگشت خودنمایی می کنند. همین آن را بسیار به خفاش شبیه می کند.

البته باید توجه داشت که این طرح ، طرح یک خفاش نیست. بلکه انسانی است که به قامت خفاش در آمده است. ما نمی دانیم در ذهن هنرمندی که این طرح را کشیده چه بوده اما او با خلاقیت تمام و آگاهی از آناتومی انسان و خفاش،  این دو  را با هم ترکیب نموده و یکی از منحصربفردترین نمونه های ترکیبی را بوجود آورده است.

• گیرشمن،رومان،کنتنو،جورج،کاوش های تپه گیان، مترجم:میلادسهرابی پیله رودی،انتشارات سفیر اردهال ،تهران.۱۴۰۰