جستجوی جادو در فوران ژن ها

نگاهی به سریال «کشف جادوگران»

دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی-این نوشته در روزنامه شرق به چاپ رسیده است

«سریال کشف جادوگران» که دو فصل از آن تاکنون پخش شده اقتباسی هنرمندانه از سه گانه تمام ارواح به نویسندگی دبورا هارکنزمی باشد. این سریال که از سال 2018 در حال تولید و پخش می باشد بخوبی توانسته کتاب پر طول و تفصیل تمام ارواح را به تصویر بکشد.  من اکنون در حال خواندن  این کتاب هستم و واقعا هنرمندی کارگردانان این سریال را در به تصویر کشیدن وقایع، حذف زوائد و ایجاد کششی بیشتر در داستان را بسیار تحسین می کنم. نویسنده کتاب خود یک محقق تاریخ قرون وسطی است و لذا دانش گسترده ای در مورد حوادث آن دوره دارد.

اسامی و وقایع، بسیار دقیق بکار رفته و در خیلی از جاها می توان رد وقایع تاریخی را دنبال کرد. من در جای جای فیلم و کتاب ، به جستجو در اینترنت می پرداختم تا با قهرمانان کتاب آشنا شوم. دقت تاریخی نویسنده  باعث شده که این رمان فانتزی به روایتی جادومابانه از آنچه که بدان می توان رشد بینش علمی انسان لقب داد تبدیل گردد. رشدی که بزعم این داستان با حذف نادرست جادو و قدرتهای آن همراه بوده است. اگر چه در عالم واقع چنین نیست ولی این داستان و فیلم فانتزی می خواهد با ترکیب علم، تاریخ و بینش های تاریخی روایتی از یک جهان دیگر را برای ما تعریف کند.

باید توجه داشت آنچه اکنون خرافه و باور عوام محسوب می شود زمانی جزء حقایق غیر قبال انکار بوده و چه بسیار افرادی که به جرم جادوگری در آتش سوزانده شده اند. از سوی دیگر انبوه کتاب های جادو و علومی همانند کیمیا و ریمیا و سیمیا و لیمیا و هیمیا، همه حاکی از آن است که دیدی جادویی به جهان دغدغه ای جدی برای نوع بشر محسوب می شده تا آن جایی که کسی چون ایزاک نیوتن که از پایه گزاران بنام علوم جدید است نیز وقت بسیاری را به کیمیاگری اختصاص داده بود. وقتی به این عناصر تاریخی توجه می کنیم چندان دور از ذهن نخواهد بود اگر کسی ولوشده در قالب یک داستان بخواهد بینشی جدید نسبت به جادو و روابط دیگر مستتر در بطن طبیعت را به ما ارائه دهد.

اما اهمیت  این داستان، فقط در تاریخ نگاری مبتنی بر بینش های قدیمی آدمیان و آرزوهای آنها نیست. هارکنز سعی می کند جلوه ای کاملا جدید به جادوگران و اهریمن ها و خون آشام ها بدهد. آنها برخلاف اندیشه های  باستانی، زاده و یا اعوان و انصار اهریمن محسوب نمی شوند.

آنها لزوما شریر نیستند و در این روایت داستانی، آنچه که  در انبوه داستانهای درباره جادوگران گفته می شود  را حاصل تبلیغات سوء و اشتباه انسان ها در مورد آنها می داند. طبق این روایت جدید آنها موجوداتی تنیده در بطن انسانها هستند. در واقع داستان نگاهی تکاملی به این موجودات با توانایی ها و خصوصیات مختلف دارد.از نظر ذاستان، آنها حاصل تکامل هستند نه یک دخالت متافیزیکی . این یک دید منحصر بفرد است که نتنها اساس داستان و سریال را شامل می شود بلکه مبنایی برای بیان دیدگاهای علمی در باب خون آشام ها و جادوگران و اهریمن ها می گردد، موضوعی که کار هارکنز را هم برجسته و هم منحصر بفرد می نماید.در این سریال این موجودات شبه انسان هر کدام متخصص در زمینه ای هستند.

یکی مثل دیانا بیشاپ که شخصیت اصلی این سریال می باشد متخصص تاریخ کیمیاگری و دوران قرون وسطی است و دیگری یعنی متیو کلیرمونت که یک خون آشام است در چند رشته  تخصص دارد. در طول سریال متوجه می شویم که متیو آزمایشگاهی را ایجاد کرده که در آن به بررسی ژن های موجودات گوناگون می پردازد و این سوال را دنبال می کند که چرا نسل خون آشام ها و اهریمن ها و جادوگران در حال از بین رفتن است. او در میان ژنها بدنبال پاسخ به این سولال می باشد. می خواهد بداند چرا ژن های این موجودات در روند تکامل و انتخاب طبیعی در حال حذف شدن می باشند.

او و همکارانش نمونه های خونی از موجودات مختلف جمع آوری کرده و با بررسی ژنهای آنها سعی می کنند هم یک نقشه ژنتیکی از دودمان این موجودات را تعیین نمایند و هم بفهمند که در ژن های آنها چه چیزی در حال تغییر کردن است. آنها حتی با بررسی ژنها می توانند بفهمند که یک جادوگر چه توانایی هایی دارد. مثلا آیا جادوی آب یا خاک یا آتش در توانایی های او هست. به سخن دیگر تلویحا این گونه بیان می گردد که جادو نیز چیزی حاصل تکامل بوده و یک جادوگر بدلیل انتخاب طبیعی حامل آن شده است. این توضیح نیز کاملا همسو با تلقی جدید نویسنده از این موجودات فانتزی هست.

او می خواهد هر چه بیشتر ماهیت آنها را باورپذیر و عقلانی نموده و برای همین هم از روشهای علمی برای بازخوانی یک موضوع فانتزی استفاده می کند. نکته جالب و بسیار مهم دیگری هم وجود دارد. داستان در یک کتابخانه شروع می شود: وقتی دیانا بیشاپ در کتابخانه بادلیان آکسفورد درخواست یک کتاب قدیمی در مورد کیمیاگری را می نماید. کتابی که به نام اشمول 782 مشهور است. او کتاب را دریافت می کند اما وقتی آن را می گشاید می فهمد که کتاب طلسم شده است. لغات نوشته شده ی آن به حرکت در می آیند و دیانا متوجه تغییرات شدیدی در خود می شود. اثر کتاب تا به آن اندازه قوی است که سایر موجودات از جمله جادوگران و خون آشامان هم متوجه آن می شوند. چیزی در خون آنها به جوش می آید . انگار کتاب اعلام موجودیت کرده است.

اما این کتاب قدرتمند که برای مدتها همه بدنبال آن بودند و حالا در برابر دایانا ظاهر شده است کتاب حیات یا بقا نام دارد:  اینکه چگونه گونه های مختلف بوجود آمدند و راز بوجود آمدن و نابودی آنها در چیست. کتابی که انسان را به یاد اصل انواع داروین در پیگیری ریشه گونه ها می اندازد. همه ی این موارد نشان می دهد که هارکنز چه هوشمندی ای برای تالیف این کتاب بکار برده  و چه بینش عمیقی را دستمایه ترکیب دیدی فانتزی با تاریخ شگفت انگیز اعتقادات پیچیده قرون وسطی نموده است.مانند خیلی از موارد دیگر کتاب، در مورد اشمول 782 هم تحقیق کردم و با کمال تعجب متوجه شدهم که این کتاب همان کتاب مشهور نکرونومیکون است که از آن با عنوان یکی از عجیب ترین و پررازترین کتابهای تالیف شده یاد می کنند. کتابی که مملو از رازهای ترسناک است. و چه کتابی بهتر از نکرونومیکون که دستمایه شروع چنین داستان بلندی باشد.من هم از دیدن سریال و هم از خواندن کتاب بسیار لذت بردم و شما را هم به دیدن و خواندن این داستان جذاب دعوت می کنم.

دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی متخصص مغز و اعصاب و درمان بیماری ام اس (MS) در بیمارستان سینا مرکز تحقیقات ام اس