سیارک ها و ما

عبدالرضا ناصرمقدسی

در گزارشی که در نشست «علوم قمری و سیاره ای» ارائه شد دانشمندان متذکر شدند  که گونه ما چندان هم در امان نیست و برخلاف تصورمان می تواند شاهد تراژدی هایی همانند سقوط یک سیارک بزرگ  باشد که نسل ما را نیز منقرض نماید.

همانند آن چیزی که برای دایناسورها این سلاطین بلامنازع زمین رخ داد. فرض کنید این اتفاق  برای ما بیفتد بعد چه می شود؟ از لحاظ زیستی پاسخ به این سوال سخت نیست. اگر گونه ما منقرض هم نشود شاهد تغییرات شدید آب و هوایی خواهیم بود که می تواند زیستگاه ما را به شکل قابل توجهی عوض و روند تکامل ما را تغییر دهد. یک فاجعه زیستی تمام قدرت انسان را به چالش می کشد و تجربه انسان در برابر زلزله ها و سونامی ها و … نشان داده است که اتفاقا در برابر این بلاهای طبیعی بسیار آسیب پذیر است. زیستگاه عوض می شود. آنها که بدلایل بیولوژیک یا تکنولوژیک می توانند در برابر این تغییرات دوام بیاورند باقی می مانند. بقیه می میرند‌. آنها هم که باقی می مانند به حکم انتخاب طبیعی تغییر می کنند.

چه بسا شش ها یا شیوه ی تنفس یا میزان و نوع هموگلوبین خون آنها عوض شود. بنظر می رسد که زیست شناسی  تکاملی بسادگی می تواند پاسخ این سوال را  به ما بدهد چنانکه اتفاقات  بعد از برخورد سیارک 15 کیلومتری با زمین  در 65 میلیون سال قبل در مکزیک و جایی که اکنون به دهانه چیکسالوب معروف است را  براحتی توصیح می دهد. کاملا درست و بجا است که تمام توجهات معطوف بقا و تغییرات زیستی زمین و ما انسان ها شود. اما چه بر سر جهان ذهنی انسان ها می آید و به سخن دیگر اساطیر چه می شوند و جهان اساطیری چه تغییری می کند؟

انسان هایی که می مانند چه اسطوره هایی از آنچه اتفاق افتاد بوجود می آورند؟

تجربه اسطوره ای آنها از آن حمله مخوف یک سیارک و آن انقراض وسیع چیست؟

چه معنایی خارج از اتفاقات طبیعی و تنها هدف تکامل یعنی بقا در پس این ماجرا بوجود می آید؟

تصور آن بسیار سخت است اما فکر می کنم اسطوره ها به بقا مرتبط شوند. شبکه ای از اتفاقات در ذهن آن انسان ها رخ می دهد که می تواند هیچ ارتباطی هم به اصل موضوع نداشته باشد.

انقراض مثل یک بیماری کشنده است‌. بارها شاهد آن بوده ام که انسانی در حال مرگ به چه چیزهایی می اندیشیده است. سلسله ای از اتفاقات گذشته و اینکه چه شد که بدین جا رسید؟ از حس گناه، از نقش دیگران در زندگی و بیماری او،  از کارهایی که باید انجام می داده و کارهایی که نباید انجام می داده است. همه ی اینها دست به دست هم می دهد تا معنایی اضافه برای اتفاقی که برای فرد افتاده بوجود آید. در این معنا لزوما با آن اساطیر پرشکوه و پر از ایزدان روبرو نیستیم. سخنی از هیچ کدام آنها نیست بلکه شکل تجربه اسطوره ای عوض می شود و معنایی جدید شکل می گیرد.

آنچه مثال زده شد  برای یک فرد است اما در صورت یک انقراض بزرگ دسته جمعی چطور؟ آیا این شبکه ذهنی، بین الاذهانی نخواهد شد؟ آیا بشر بدنبال ایجاد رابطه بین آنچه کرده و آنچه بوجود آمده نخواهد بود؟ در سایه چنین شبکه ای ارتباطی بین سیارک و قوانین کیهانی با تاریخچه بشری برقرار نخواهد شد؟ ارتباطی که علم پذیرای آن نیست ولی تجربه اسطوره ای از آن سخن می گوید. و همین مقدمه ای برای تغییر جهان اسطوره ای بعد از برخورد یک سیارک بزرگ با زمین است.