دغدغه های طبیبانه

امتحان ارتقای رزیدنتی

دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی-این نوشته در روزنامه شرق به چاپ رسیده است

مشکلات رزیدنتها در سیستم آموزشی ما انتها ندارد. قبلا هم در چند یادداشت به مشکلات این همکاران زحمتکش و بی ادعا پرداخته بودم. مشکلاتی که  با اقدام به خودکشی تعداد قابل توجهی از رزیدنتها و مرگ چند تن از آنها به اوج خود رسید و همه را در اندوهی بزرگ و بهتی عمیق فرو برد. فکر می کردم حداقل در کوتاه مدت سیاست وزارت خانه مبنی بر کاهش فشار و استرس بر همکاران رزیدنت باشد. اما اندکی بعد و با برگزاری امتحان ارتقا مشخص شد که در بر همان پاشنه می چرخد و قرار نیست وزارت بهداشت از مواضع نادرست خود کوتاه بیاید. اصرار بر برگزاری امتحانی به این وسعت آنهم در شرایطی که در پیک کرونا بسر می بریم هیچ گونه توجیهی ندارد. آنهم وقتی که بدانیم چنین امتحانی فی نفسه هیچ ارزشی نداشته و چیزی را ارزیابی نمی کند. وزارت بهداشت دلیل اصرار خود بر برگزاری این امتحان را لزوم ارزیابی  رزیدنتها عنوان کرده است.

در پاسخ باید گفت که رزیدنتها بارها و بصور مختلف ارزیابی شده اند.و آنها کسانی هستند که در این شرایط کرونا بیشترین زحمت را می کشند، با کمترین حقوق بیشترین کار را انجام می دهند و در عین حال بجای قدردانی توهین می شنوند. چرا باید از آنها با یک امتحان کاملا غیر استاندارد،  آنهم بدین شکل و در این شرایط ارزشیابی صورت گیرد؟ متاسفانه در این ایام آنقدر سخنان غیر مستدل از سوی مسئولین امر شنیده شد که پرداختن به آن فقط تکرار مکررات است. در این یادداشت می خواهم به موضوع بسیار مهم تری بپردازم: آیا چنین امتحاناتی واقعا می توانند توانایی های یک رزیدنت پزشکی را ارزیابی کنند؟

سختی رشته پزشکی

اگر کسی در خانواده شان پزشک داشته باشد می داند که این رشته چقدر سخت و طاقت فرساست. پزشکی فی نفسه این گونه است. اما در کشور ما بعضی از موضوعات دیگر این سختی را چند برابر می کند. یکی از مهم ترین آنها لزوم حفظ کردن کتاب های چند هزار صفحه ای مرجع برای امتحان در سیستم دانشگاهی ماست. متاسفانه هر ساله کتب مرجع توسط وزارت خانه بعنوان رفرانس دستیاری معرفی می شود و باز با کمال تاسف در امتحاناتی همانند ارتقا و بورد تخصصی همین کتاب ها مرجع طرح سوال می گردند. معمولا هم طراحان محترم در کمترین زمان ممکن، دست به طرح سوالاتی می زنند که در بهترین حالت می توان آنها را غیر استاندارد نامید. سوالاتی پر از واژه هایی چون  درصد فلان چیز چقدر است  و ژن فلان بیماری کدام است  و کدام جمله درست است و درست نیست و کدام مورد کمترین اثر  یا بیشترین اثر را دارد.

نمی دانم کجای دنیا برای ارزیابی مهارت در علم پزشکی از یک رزیدنت می خواهند که کتاب مرجع را حفظ کرده و پاسخ دهد؟ واقعا نمی دانم کی قرار است سیستم آموزشی ما ارتقا پیدا کند و دانشگاههای ما بجای تهی شدن از معنا و افکندن بذر بی معنایی ، پویا و سازنده گردند؟یک پزشک به مهارت و هنر خود در درمان شناخته می شود نه اینکه یک کتاب مرجع را حفظ کند. نمی دانم حفظ یک کتاب مرجع که براحتی می توان محتویات آن را در اینترنت و هزار ماخذ دیگر جستجو کرد و دید چه ارزشی دارد؟ آنچه ارزشمند است توانایی درست استفاده از این اطلاعات بر بالین بیمار است موضوعی که انگار هیچ جایی  در ارزشیابی رزیدنتها ندارد. وقتی معیار حفظ کردن حجم بالایی از مطالب باشد مشخص است که تمام فکر و ذکر رزیدنتها هم بسوی آن خواهد رفت و وقت و عمر گرانبهایی که باید در تقویت هنر و علم پزشکی صرف شود ، صرف سیاستهای غلط وزارت خانه ای می شود که بهیچ وجه حتی نمی خواهد در درستی کاری که می کند کوچکترین شکی به خود راه دهد. علی رغم تمام انتقادها روز جمعه امتحان ارتقا برگزار شد. هزاران رزیدنت در جلسه امتحان حاضر شدند. برای بعضی ها سخت و برای عده ای آسان بود. سختی و آسانی ای که هیچ چیز را ارزیابی نمی کرد.

امتحان هم که تمام شد عده ای به خانه رفتند و عده ای به بیمارستان بازگشتنند. درست است که روز جمعه بود اما برای شغل پزشکی، جمعه و غیر جمعه ندارد. حتی روزی نیست که سر راحت روی بالش بتوان گذاشت و همواره صدا و دغدغه ی بیماران همراه با انسان است. اینها چیزهایی ست که یک پزشک یاد می گیرد و نحوه رویارویی با آنها زندگیش را می سازد نه نکات ریزی که در پاورقی ها و جداول یک کتاب چند هزار صفحه ای مرجع آمده و مبنایی برای طرح سوال می گردد. واقعا امیدوارم بازنگری جدی ای در این مسئله صورت گیرد.

دکتر عبدالرضا ناصر مقدسی متخصص مغز و اعصاب و درمان بیماری ام اس (MS) در بیمارستان سینا مرکز تحقیقات ام اس